Εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής και της αυξανόμενης ανθρώπινης παρέμβασης, τα εδάφη βρίσκονται υπό αυξανόμενη απειλή από ένα ευρύ φάσμα διαδικασιών, όπως είναι η διάβρωση του εδάφους, η συμπίεση, η ερημοποίηση, η σφράγιση, η μόλυνση κ.α. Τα εδάφη πρέπει να προστατεύονται και να διατηρούνται επαρκώς, προκειμένου να διασφαλισθεί ότι οι πολλαπλές τους λειτουργίες και υπηρεσίες, όπως είναι η παραγωγή τροφίμων, το φιλτράρισμα του νερού και η αποθήκευση θρεπτικών συστατικών και άνθρακα δεν θα χαθούν ή μειωθούν. Το πρόγραμμα RECARE αποτελείται από μια διεπιστημονική ομάδα στην οποία συμμετέχουν 27 διαφορετικοί οργανισμοί με στόχο την αξιολόγηση των υφιστάμενων απειλών για τα εδάφη και την εξεύρεση καινοτόμων λύσεων για την πρόληψη περαιτέρω υποβάθμισης του εδάφους στην Ευρώπη.
Σχετικά με το Πρόγραμμα RECARE: Τα προβλήματα υποβάθμισης των εδαφών προκαλούνται από την αλληλεπίδραση βιο-φυσικών, κοινωνικο-οικονομικών και πολιτικών παραγόντων, που ποικίλλουν ανά την Ευρώπη, συνεπώς έχουν εξορισμού τοπικό χαρακτήρα και λαμβάνουν χώρα σε διαφορετικές κλίμακες. Για το λόγο αυτό, στο πρόγραμμα RECARE περιλαμβάνονται 17 Περιοχές Μελέτης στις οποίες εξετάζονται διαφορετικές απειλές για το έδαφος. Με τον τρόπο αυτό, θα μελετηθούν οι ιδιαίτερες συνθήκες που παρατηρούνται στην Ευρώπη και θα βρεθούν οι κατάλληλες δράσεις αντιμετώπισης, χρησιμοποιώντας μια καινοτόμο προσέγγιση που συνδυάζει την επιστημονική και τοπική εμπειρική γνώση. Τα αποτελέσματα από τις Περιοχές Μελέτης θα ενοποιηθούν ώστε να καλυφθούν γνωσιακά κενά στην κατανόηση των εδαφικών συστημάτων και την αλληλεπίδρασής τους με τον άνθρωπο. Στόχος είναι να εξαχθούν γενικότερα συμπεράσματα για κάθε απειλή για το έδαφος σε ένα ευρύτερο ευρωπαϊκό επίπεδο.
Κύριες απειλές για το έδαφος
Οι ανάγκες αρδευτικού ύδατος στην Ελλάδα καλύπτονται κυρίως από τα υπόγεια ύδατα. Η εντατικοποίηση της γεωργίας, η υψηλή τουριστική δραστηριότητα και η μη ορθολογική διαχείριση των υδάτινων πόρων είναι οι κυριότεροι παράγοντες που επηρεάζουν ποσοτικά και ποιοτικά τα ύδατα στο νησί της Κρήτης. Η πεδιάδα της Μεσσαράς αποτελεί μία από τις σημαντικότερες αγροτικές περιοχές της Κρήτης. Η αυξανόμενη ζήτηση σε αρδευτικό νερό έχει σημαντικό αντίκτυπο στους υδάτινους πόρους και τις υπηρεσίες οικοσυστήματος της περιοχής. Το πρόβλημα επιδεινώνεται λόγω συνθηκών παράνομης άντλησης, υπερ-άντλησης, μη βελτιστοποιημένου συστήματος διαχείρισης αντλήσεων και παρατεταμένης ξηρασίας, οδηγώντας σε ελλειμματικό υδατικό ισοζύγιο. Αυτό εγείρει το μείζον ζήτημα της διείσδυσης θαλάσσιου νερού στον παράκτιο υδροφορέα του Τυμπακίου. Προσομοιώσεις του μετώπου της υφαλμύρωσης έχουν δείξει ότι η βάση του μετώπου στο νότιο άκρο βρίσκεται 550 έως 600 μ σε οριζόντια απόσταση από την ακτογραμμή, ενώ στο βόρειο άκρο η διείσδυση αλμυρού νερού βρίσκεται 1500 μ από την ακτογραμμή.
Δραστηριότητες Προγράμματος RECARE
Προηγούμενες έρευνες έδειξαν ότι, προκειμένου να διευκρινιστούν ταχαρακτηριστικά του βορειοδυτικού μετώπου της υφαλμύρωσης, συνίσταται η εγκατάσταση νέων γεωτρήσεων παρατήρησης. Μια ακόμα γεώτρηση στα νότια του Τυμπακίου θα μπορούσε να δώσει πληροφορίες για την απουσία της υφάλμυρου ύδατος σε αυτή την περιοχή. Στα πλαίσια του προγράμματος RECARE θα πραγματοποιηθούν μετρήσεις για την καλύτερη παρακολούθηση του φαινομένου της υποβάθμισης του εδάφους από αλάτωση λόγω της άρδευσης με υφάλμυρα ύδατα και την εξακρίβωση των αιτίων του. Επίσης θα πραγματοποιηθούν εργασίες χαρτογράφησης, ανάλυση κόστους- οφέλους διαφορετικών καλλιεργητικών και διαχειριστικών πρακτικών και αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας διαφόρων πιλοτικών εφαρμογών και υποστηρικτικών μέτρων, πάντα σε συνεργασία με τους εμπλεκόμενους φορείς.
Συμμετοχή ενδιαφερόμενων φορέων
Οι ενδιαφερόμενοι τελικοί χρήστες και τοπικοί εμπλεκόμενοι φορείς περιλαμβάνουν:
- Διεύθυνση Υδάτων και Διεύθυνση Πολιτικής Προστασίας της Αποκεντρωμένης Διοίκησης
- Τμήμα Περιβάλλοντος & Υδροοικονομίας της Περιφέρειας
- Δημοτικές Υπηρεσίες Δήμου Φαιστού
- Αγροτικούς συνεταιρισμούς της περιοχής
- Περιβαλλοντικές οργανώσεις
- Τουριστικές επιχειρήσεις του Τυμπακίου
Οι ενδιαφερόμενοι φορείς συνεργάζονται για την ανάπτυξη σεναρίων διαχείρισης των υδάτινων πόρων, προκειμένου (α) να διασφαλιστεί βιώσιμο μέλλον για τη γεωργία και τον τουρισμό και (β) να μετριαστούν οι επιπτώσεις της υφαλμύρωσης των υδάτων και της αλάτωσης των εδαφών. Τα σενάρια που βρίσκονται υπό επεξεργασία στο πλαίσιο αυτό περιλαμβάνουν περιορισμό των αντλήσεων και απαγόρευση νέων γεωτρήσεων. Κάτω από τις παρούσες συνθήκες κατανάλωσης και αύξησης των αρδευτικών αναγκών λόγω επέκτασης της αγροτικής παραγωγής, η διαθεσιμότητα υδάτινων πόρων στην περιοχή θα μειωθεί περεταίρω. Νέες διαχειριστικές επιλογές, όπως ο τεχνητός εμπλουτισμός των υπόγειων υδάτων, περεταίρω αξιοποίηση γειτονικών αρδευτικών φραγμάτων, μετάβαση σε καλλιέργειες με μικρότερες απαιτήσεις άρδευσης και επαναχρησιμοποίηση ίσως αποτελέσουν κομμάτι του διαχειριστικού σχεδίου.
θέματα ισότητας των φύλων
Σε ένα σημαντικό αριθμό μικρών και μεσαίων αγροτικών επιχειρήσεων στο Τυμπάκι της Κρήτης, οι γυναίκες απασχολούνται ενεργά με τη διαδικασία συλλογής, συσκευασίας και τυποποίησης των αγροτικών προϊόντων. Οι εργασίες αυτές απαιτούν αυξημένη οργανωτική ικανότητα, επιδεξιότητα και επιμονή. Οι άντρες αγρότες αναλαμβάνουν κυρίως τις πιο βαριές χειρωνακτικές αγροτικές εργασίες, που απαιτούν μεγαλύτερη σωματική δύναμη και αντοχή. Τα τελευταία χρόνια, παρακινούμενες από τον σύγχρονο τρόπο ζωής, τις οικονομικές δυσκολίες και τα κίνητρα των εκάστοτε κυβερνήσεων, κάποιες γυναίκες έχουν εμπλακεί ενεργά με τη σύσταση και τη διαχείριση αγροτικών επιχειρήσεων. Στην πρώτη συνάντηση των ενδιαφερόμενων, που πραγματοποιήθηκε στο Τυμπάκι της Κρήτης, ο αγροτικός τομέας εκπροσωπήθηκε κυρίως από άντρες αγρότες, ενώ οι κλάδοι της διοίκησης, των ΜΜΕ, των ΜΚΟ και της έρευνας εκπροσωπήθηκαν και από γυναίκες. Οι αξίες για τις τοπικές υπηρεσίες οικοσυστήματος σχετικές με το έδαφος (ESS) που αναφέρθηκαν από τις γυναίκες στη συνάντηση ήταν η υγεία και η διατήρησή της για της επόμενες γενιές. Σχετικά με μια «Βιώσιμη προσέγγιση της διαχείρισης του εδάφους για το έλεγχο της αλάτωσης εδαφών» οι γυναίκες έδειξαν ενθουσιασμό για τη δυνατότητα υιοθέτησης μεθόδων παραγωγής που σέβονται το φυσικό περιβάλλον και προωθούν τη διατήρησή του, προσφέροντας ταυτόχρονα άμεσα και έμμεσα οφέλη για τις ίδιες και τις επόμενες γενιές. Οι γυναίκες φάνηκαν να έχουν μεγαλύτερη επίγνωση της κυκλικής οικονομίας, λαμβάνοντας υπόψη τόσο την εξασφάλιση ενός καλού τρόπου ζωής για τον παραγωγό, όσο και ενός καλού προϊόντος για τον καταναλωτή με παράλληλο σεβασμό για το περιβάλλον. Οι άντρες στη συνάντηση εκτίμησαν περισσότερο τις μεθόδους που υπόσχονται την προώθηση της αειφόρου ανάπτυξης και τη διατήρηση της συνολικής αποδοτικότητας και των κερδών. Έτσι εκφράζουν μια πιο πραγματιστική σκοπιά των καθημερινών προκλήσεων που αντιμετωπίζει η τοπική κοινωνία.
Στοιχεία Επικοινωνίας
Όνομα: Δρ. Ιωάννης Κ. Τσάνης
Διεύθυνση: Πολυτεχνειούπολη, Χανιά 73100
Τηλέφωνο: +302821037799
Email: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.
Website: www.hydromech.gr
More general information about the RECARE project in Greek can be found here.