Λεκάνη απορροής Περιστερώνα, Κύπρος
Σχετικά με το Πρόγραμμα RECARE
Εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής και της αυξανόμενης ανθρώπινης παρέμβασης, τα εδάφη βρίσκονται υπό αυξανόμενη απειλή από ένα ευρύ φάσμα διαδικασιών, όπως είναι η διάβρωση του εδάφους, η συμπίεση, η ερημοποίηση, η σφράγιση, η μόλυνση κ.α. Τα εδάφη πρέπει να προστατεύονται και να διατηρούνται επαρκώς, προκειμένου να διασφαλισθεί ότι οι πολλαπλές τους λειτουργίες και υπηρεσίες, όπως είναι η παραγωγή τροφίμων, το φιλτράρισμα του νερού και η αποθήκευση θρεπτικών συστατικών και άνθρακα δεν θα χαθούν ή μειωθούν. Το πρόγραμμα RECARE αποτελείται από μια διεπιστημονική ομάδα στην οποία συμμετέχουν 27 διαφορετικοί οργανισμοί με στόχο την αξιολόγηση των υφιστάμενων απειλών για τα εδάφη και την εξεύρεση καινοτόμων λύσεων για την πρόληψη περαιτέρω υποβάθμισης του εδάφους στην Ευρώπη.
Tα προβλήματα υποβάθμισης που προκαλούνται από την αλληλεπίδραση βιο-φυσικών, κοινωνικο-οικονομικών και πολιτικών παραγόντων ποικίλλουν ανά την Ευρώπη, και ορίζονται σε διαφορετικές κλίμακες ανάλογα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε περιοχής. Ως εκ τούτου, στο πρόγραμμα RECARE περιλαμβάνονται 17 Περιοχές Μελέτης απειλών του εδάφους, για να μελετηθούν οι διάφορες συνθήκες που επικρατούν σε όλη την Ευρώπη και να διατυπωθούν κατάλληλες δράσεις αντιμετώπισης, χρησιμοποιώντας μια καινοτόμο προσέγγιση που συνδυάζει την επιστημονική και την τοπική γνώση. Με την ενσωμάτωση των αποτελεσμάτων από τις Περιοχές Μελέτης μπορούν να αντιμετωπιστούν τα γνωστικά κενά, να κατανοηθούν καλύτερα τα εδαφικά συστήματα και η αλληλεπίδρασή τους με τους ανθρώπους, και να εξαχθούν γενικότερα συμπεράσματα για κάθε απειλή εδάφους σε ευρύτερο ευρωπαϊκό επίπεδο.
Κύριες απειλές για το έδαφος
Οι αναβαθμίδες (δόμες) στα βουνά του Τροόδους αποτελούν μια μακροχρόνια παράδοση αυτοσυντήρησης για τις ορεινές κοινότητες. Η συντήρηση αυτών των τοπίων είναι σημαντική για τη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς του νησιού. Λόγω της τοποθεσίας τους σε μεγαλύτερο υψόμετρο, οι ορεινές περιοχές δέχονται περισσότερες βροχοπτώσεις και έχουν χαμηλότερες θερμοκρασίες από το υπόλοιπο του νησιού. Αυτά τα χαρακτηριστικά αυξάνουν την προστιθέμενη αξία των ορεινών περιοχών για γεωργικές δραστηριότητες και τουρισμό, συμβάλλοντας στην αντιμετώπιση των επιπτώσεων από τη συνεχιζόμενης υπερθέρμανσης του πλανήτη.
Μια κύρια απειλή του εδάφους σε αυτές τις βραχώδεις και απόκρημνες περιοχές είναι η διάβρωση του εδάφους από το νερό. Εξαιτίας της μείωσης του πληθυσμού των ορεινών κοινοτήτων και του υψηλού κόστους παραγωγής, πολλές αναβαθμίδες δεν καλλιεργούνται και δεν συντηρούνται πλέον. Αυτό οδηγεί σε αλυσιδωτές επιδράσεις κατάρρευσης των αναβαθμίδων. Επίσης, η ανεξέλεγκτη ανάπτυξη της βλάστησης κάνει τη γη επιρρεπή σε δασικές πυρκαγιές, οι οποίες ενδέχεται να οδηγήσουν σε περαιτέρω υποβάθμιση του εδάφους.
Δραστηριότητες Προγράμματος RECARE
Η ερευνητική ομάδα του Ινστιτούτο Κύπρου θα συνεργαστεί με ενδιαφερόμενους τοπικούς φορείς στις περιοχές που βρίσκονται ανάντη της λεκάνης απορροής του ποταμού Περιστερώνας. Οι δραστηριότητες που θα αναλάβει η ομάδα περιλαμβάνουν:
- Χαρτογράφηση πεδίου για τον εντοπισμό των κινδύνων διάβρωσης και εστιών υποβάθμισης
- Ανάλυση κόστους-οφέλους διαφορετικών καλλιεργητικών και διαχειριστικών πρακτικών
- Εφαρμογή υδρολογικών μοντέλων για την αξιολόγηση της μακροπρόθεσμης επίδρασης της διάβρωσης και της ιζηματογένεσης στα βουνά και στις κατάντη περιοχές
- Ανάλυση των λειτουργιών του εδάφους και των οικοσυστημικών υπηρεσιών
- Αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας διαφόρων πολιτικών επιλογών και υποστηρικτικών μέτρων.
Συμμετοχή ενδιαφερόμενων φορέων
Αναπόσπαστο στοιχείο του προγράμματος είναι η ενεργός συμμετοχή των τοπικών και θεσμικών ενδιαφερόμενων φορέων. Σχετικές ομάδες εμπλεκόμενων φορέων περιλαμβάνουν:
• Τμήμα Γεωργίας
• Τμήμα Περιβάλλοντος
• Τμήμα Δασών
• Αγροτικές ορεινές κοινότητες
• Ομάδες παραγωγών
• Αγροτουριστικές επιχειρήσεις
• Τοπικά σχολεία και οργανώσεις νεολαίας
• Περιβαλλοντικές οργανώσεις.
Θα διοργανωθούν συναντήσεις με τους ενδιαφερομένους φορείς για τον εντοπισμό καινοτόμων μηχανισμών και την ανάδειξη βιώσιμων επιλογών για τη διαχείριση των ορεινών αναβαθμίδων. Θα διοργανωθούν επίσης συναντήσεις με αρμοδίους λειτουργούς για την ανάλυση υφιστάμενων και δυνητικών νέων μέτρων στήριξης, καθώς και με αγροτουριστικές επιχειρήσεις, τοπικά σχολεία και οργανώσεις νεολαίας. Όσοι ζουν, δραστηριοποιούνται ή απολαμβάνουν τα βουνά του Τροόδους είναι ευπρόσδεκτοι να συνεργαστούν μαζί μας και να συμβάλουν σε ένα αειφόρο, πράσινο και παραγωγικό ορεινό περιβάλλον!
Συμμετοχικές ημερίδες ενδιαφερόμενων φορέων και εκπροσώπηση μεταξύ των φύλων
Οι συμμετοχικές δράσεις χωρίζονται σε Ημερίδες Ενδιαφερόμενων Φορέων (η 1η πραγματοποιήθηκε το 2014 και η 2η το 2015) και σε Εργαστήρια Αποκατάστασης Ξερολιθιών, που πραγματοποιήθηκαν στις 14 Ιουλίου, 12 Οκτωβρίου και 14 Νοεμβρίου του 2015. Τα εργαστήρια αποκατάστασης ξερολιθιών ανακοινώνονται στο Facebook και με αφίσες και φυλλάδια στις ορεινές κοινότητες. Τα εργαστήρια έχουν προσελκύσει ανθρώπους από όλο το νησί και όλων των ηλικιών! Οι γυναίκες συμμετείχαν σε όλες τις ημερίδες, αν και περίπου τα δύο τρίτα ήταν άνδρες, ενώ στα εργαστήρια αποκατάστασης ξερολιθιών περισσότεροι άνδρες παρά γυναίκες ανέλαβαν βαρύ έργο. Παρ 'όλα αυτά, τόσο οι γυναίκες όσο και οι άνδρες ανέλαβαν τεχνικά, πρακτικά και επιστημονικά καθήκοντα.
"Θετικό κλίμα κατά την 2η Συμμετοχική Ημερίδα στη περιοχή μελέτης του προγράμματος RECARE στη Κύπρο (22 Ιουλίου 2015)! Είχαμε 25 συμμετέχοντες (πέραν της ερευνητικής ομάδας) με τοπικούς και εξωτερικούς εμπειρογνώμονες για καθεμία από τις επιλογές αειφόρου διαχείρισης της γης που εξετάσαμε. Συνολικά, μια επιτυχημένη εκδήλωση, αφού έχουμε φτάσει σε συναίνεση σχετικά με το τι και το πώς θα εφαρμόσουμε στη συνέχεια, μετά από ψηφοφορία και αξιολόγηση των κριτηρίων για την κάθε επιλογή!"
Στοιχεία Επικοινωνίας
Όνομα: Χρίστος Ζουμίδης
Διεύθυνση: Energy, Environment and Water
Research Centre, The Cyprus Institute, P.O. Box
27456, 1645 Λευκωσία
Τηλέφωνο: 22208683
Email: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.
Website: http://www.cyi.ac.cy/index.php/waterresearchandmanagement-ongoing/recare-preventing-and-remediating-degradation-of-soils-in-europe-through-land-care.html
More information about the RECARE project in Greek can be found in the project leaflet here. A printable version of the leaflet can be downloaded from here